هدف شیمی درمانی بعد از عمل سرطان از بین بردن سلولهای سرطانی یا حداقل مختل شدن رشد آنها است. داروهای سیتوستاتیک معمولاً به صورت تزریق داخل ورید یا به صورت قطره ای در کلینیک سرپایی بیمارستان انجام می شود. برخی از داروهای سیتوستاتیک به صورت قرص یا کپسول تجویز می شوند که می توانند در خانه مصرف شوند.
یک دوره شیمی درمانی ترکیبی از داروهای مختلف سیتوستاتیک را شامل می شود. این درمان در چندین دوره انجام می گردد زیرا همه ی سلول های سرطانی به طور همزمان از بین نمی روند. هر چرخه تنها بخش مشخصی از سلول های سرطانی را از بین می برد. در بین چرخه ها، سلولهای سالم سریعتر از سلولهای سرطانی باقیمانده بهبود می یابند.
متخصص انکولوژیست بسته به نوع، اندازه، مرحله و درجه سرطان در زمان تشخیص، شیمی درمانی بعد از عمل را بطور جداگانه برنامه ریزی می کند.
شایع ترین شکل سرطان با ترکیب CEF درمان می شود ( C = سیکلوفسفامید، E = اپیروبیسین، F = فلوئورووراسیل ) به صورت داخل وریدی تجویز شده و درمان یک ماه پس از عمل آغاز می شود. دوز با توجه به سطح پوست بیمار محاسبه می گردد، که این درمان در فواصل سه هفته ای تکرار می شود مشروط بر این که سلولهای خون طبیعی در حد بینایی به اندازه کافی بهبود پیدا کنند. معمولاً درمان در کل شش بار تکرار می شود.
اگر تومور نسبتاً بزرگ شده باشد و مورفولوژی سلول نشان دهد که تهاجمی تر است، از داروی سیتوستاتیک به نام تاکسوترا استفاده می گردد که به صورت داخل وریدی تجویز می شود. درمان پس از یک ماه بعد ازعمل آغاز شده و در فواصل سه هفته ای سه بار تکرار می شود. پس از سه چرخه، درمان با ترکیب CEF ادامه می یابد، سه بار در فواصل سه هفته انجام می شود.
در صورت وجود گیرنده های HER2 در سلول های سرطان ، درمان تاکسوترا با درمان هرتسین همراه است. هرسپتین به همراه تاکسوتر ۹ بار در فواصل یک هفته انجام می شود. هرتسین یک داروی سیتوستاتیک نیست بلکه یک داروی هدفمند است که گیرنده ها را مسدود می کند.
هنگام درمان سرطان التهابی ( قرمز و متورم است )، سه چرخه
اگر تعداد گلبولهای سفید بعد از شیمی درمانی خیلی کم باشد، رشد سلولهای سفید با درمان G-CSF تحریک می گردد. این دارو معمولاً به صورت خوراکی و یا به صورت قرص به بیمار داده می شود.
بیشتر علائم مربوط به عوارض شیمی درمانی قابل پیشگیری یا کاهش می باشد.
بسیاری از سلولهای سالم به سرعت ترمیم کننده ی بدن نسبت به داروهای سیتوستاتیک حساس هستند. روزانه میلیون ها سلول جدید در مغز استخوان و همچنین در پوست سر و غشاهای مخاطی دهان و روده تولید می شود.
شیمی درمانی همچنین برخی از سلولهای سالم مغز استخوان، پوست سر و غشاهای مخاطی را از بین می برد. عوارض جانبی شیمی درمانی مرتبط با این موارد شامل کم خونی، ریزش مو و مشکلات گوارشی و روده است.
احیا سلولها در پوست سر با استفاده از شیمی درمانی قابل قطع است و باعث ریزش مو در بعضی از بیماران می شود. گاهی موها در توده های بزرگ ریخته می شوند. ریزش مو همچنین می تواند در سایر قسمت های بدن از جمله ابروها، ریش و موهای پوستی ایجاد شود.
ناخن ها بخشی از پوست هستند و می توانند بیرون بیایند. هنگامی که شیمی درمانی به پایان رسید موهای بدن مجدداً رشد می کنند.
قبل از شروع شیمی درمانی، داروهای ضد تهوع به خوبی تجویز می شوند. این بیماری تا زمانی که علائم وجود داشته باشد ادامه خواهد یافت.
علاوه بر شیمی درمانی، خود سرطان می تواند باعث از بین رفتن اشتها و وزن شود. توصیه می شود که در فواصل مکرر، بخش های کوچکی از غذا را مصرف کنید.
غذای سرد باعث تهوع کمتر از غذای گرم می شود و در صورت آسیب دیدن غشاهای مخاطی در دهان، خوردن آن آسان تر خواهد بود. در صورت دشوار بودن غذا خوردن نوشیدنی های مغذی توصیه می شود.
غشاهای مخاطی بدن همیشه به اندازه کافی سریع در طول درمان سرطان ترمیم نمی شوند. این می تواند باعث زخم دهان، خشکی دهان، حالت تهوع، اسهال و مشکلات روده شود. پس از اتمام شیمی درمانی، این علائم نیز بعد از مدتی از بین می روند.
گلبول های قرمز خون اکسیژن را به تمام اندام ها و بافت های بدن منتقل می کنند. شیمی درمانی تعداد گلبول های قرمز بدن را کاهش می دهد. این می تواند باعث پایین آمدن سطح هموگلوبین شود، که می تواند باعث خستگی و کمرنگی شود.
گلبول های سفید بدن از بدن در برابر باکتری ها و ویروس ها محافظت می کنند. هنگامی که تعداد گلبول های سفید بدن کاهش یابد، استعداد ابتلا به عفونت افزایش می یابد. خطر ابتلا به عفونت معمولاً بین ۷ - ۱۴ روز پس از شیمی درمانی است. توصیه می شود در این مدت از تماس با افراد مبتلا به سرماخوردگی خودداری کنید. اگر بیمار در خانه دمای بالایی ایجاد کند، باید با درمانگاه تماس بگیرد.
پلاکت های خون ( ترومبوسیتها ) به انعقاد خون و زخم ها برای بهبودی کمک می کنند.
معمولاً مغز استخوان بهبود می یابد و شمارش خون بین چرخه شیمی درمانی به حالت عادی باز می گردد. این با آزمایش خون کنترل می شود. شیمی درمانی ممکن است توسط